Nowotwory złośliwe znajdowane w mózgu dzielimy na pierwotne i wtórne.
Do pierwotnych należą guzy wywodzące się z tkanek pochodzących ze struktur wewnątrzczaszkowych, a do wtórnych przerzuty nowotworów zlokalizowanych w narządach pozamózgowych. Są to najczęściej przerzuty raka płuca, piersi, nowotworów przewodu pokarmowego, nerek czy czerniaka. Na podstawie objawów klinicznych nie da się odróżnić guzów pierwotnych od wtórnych. W postawieniu wstępnego rozpoznania pomocny jest wywiad chorobowy w kierunku wczesnego leczenia z powodu nowotworów złośliwych i przeprowadzenie badań obrazowych mających na celu potwierdzenie lub wykluczenie ognisk o pozamózgowej lokalizacji. Należy pamiętać, że pierwotne guzy mózgu nigdy nie dają przerzutów do narządów pozaczaszkowych.
Objawy kliniczne guza mózgu wynikają z jego umiejscowienia w strukturach mózgowych i wielkości samego guza powodującego tzw. efekt masy - przemieszczania struktur mózgowych i wzrostu ciśnienia śródczaszkowego. Guzy płata czołowego charakteryzuje zmiana zachowań emocjonalnych, apatia lub agresja, płatów skroniowych - zaburzenia mowy czy pamięci, płatów potylicznych - zaburzenia widzenia, a płatów ciemieniowy - zaburzenia czucia. Do najczęstszych ogólnych objawów guza mózgu należą: bóle głowy, napady padaczkowe, niedowłady, zaburzenia czucia, nudności, wymioty, spowolnienie psychosomatyczne a nawet zaburzenia osobowości.
W diagnostyce guzów mózgu stosuje się badania obrazowe struktur wewnątrzczaszkowych (tomografię komputerową - CT i rezonans magnetyczny - MRI). W poszukiwaniu ewentualnego ogniska pierwotnego pomocne są badania USG, CT, MRI a w uzasadnionych w przypadkach także pozytonowa tomografia emisyjna – PET1. Ostateczne rozpoznanie stawia patolog na podstawie badania materiału tkankowego pochodzącego z biopsji mózgowej lub guza usuniętego przez neurochirurga.
Najczęstszymi pierwotnymi guzami mózgu są glejaki - pochodzące z tkanki podporowej mózgu czyli gleju. Oprócz nich spotykane są guzy wyściółkowe, zarodkowe, siodełka tureckiego (w którym znajduje się przysadka mózgowa) oraz guzy wywodzące się z opon mózgowo - rdzeniowych czyli oponiaki. W przypadku glejaków stosuje się tzw. klasyfikację WHO (Światowej Organizacji Zdrowia) w skali 4-stopniowej, w której I stopień oznacza guzy najlepiej rokujące, a stopień IV guzy o najgorszym rokowaniu.
W leczeniu pierwotnych guzów mózgu stosuje się leczenie neurochirurgiczne, napromienianie i leczenie systemowe2 prowadzone najlepiej w zespole interdyscyplinarnym. Leczenie guzów wtórnych (przerzutów do mózgu) prowadzi się podobnie, przy czym są one często mnogie - stąd szeroko stosowana radioterapia.
Wraz z rozwojem nowoczesnych technik neurochirurgicznych (neuronawigacja3, robotyka4) i radioterapii (gama-knife5; cyber-knife6) w skojarzeniu z leczeniem celowanym uzyskiwane wyniki terapii są coraz lepsze. Ważną rolę odgrywa tu czynnik czasu.
Nie odwlekajmy decyzji o leczeniu ze strachu przed operacją - możemy uratować swoje życie.
Prof. dr hab. n. med. Leszek Kołodziejski
specjalista chirurgii ogólnej, onkologicznej
i torakochirurgii
1 Badanie obrazowe z wykorzystaniem specjalnych substancji promieniotwórczych podawanych pacjentom, które umożliwiają wykrycie w organizmie miejsc aktywnych metabolicznie – nowotworów.
2 Terapia z wykorzystaniem leków mających na celu zniszczenie lub uszkodzenie komórek nowotworowych oraz działających na cały organizm: chemioterapii, hormonoterapii oraz immunoterapii.
3 Urządzenie pozwalające na precyzyjną lokalizację guzów oraz innych ognisk chorobowych w mózgu.
4 Prowadzenie skomplikowanych zabiegów i operacji przy użyciu robota umożliwiającego działanie z dużą precyzją, szybko, bezpiecznie i pod kontrolą doświadczonego personelu.
5 Nóż gamma - specjalistyczne urządzenie medyczne wykorzystywane w leczeniu nowotworów zlokalizowanych w krytycznych obszarach mózgu, wykorzystujące wysokie wartości dawki w pojedynczej frakcji napromieniania, o bardzo wysokiej precyzji (z dokładnością nieprzekraczającą 0,3 mm). Terapia stanowi alternatywę dla klasycznej neurochirurgii bez potrzeby nacinania skóry czy otwierania czaszki, a sesja terapeutyczna trwa od kilkunastu do kilkudziesięciu minut. Użycie noża gamma zmniejsza również ryzyko powikłań pooperacyjnych oraz pozwala na szybki powrót pacjenta do codziennych aktywności.
6 Nóż cybernetyczny - rodzaj robota, który pozwala na bardzo precyzyjne namierzenie guza nowotworowego oraz skierowanie na niego promieniowania i zniszczenia komórek nowotworowych. Zabieg nie wymaga znieczulenia ogólnego, zazwyczaj jest bezbolesny, ponieważ nie dochodzi do naruszenia ciągłości tkanek. Nie wymaga również rehabilitacji co pozwala pacjentom na prowadzenie dotychczasowej aktywności życiowej.