W populacji polskiej ryzyko zachorowania na czerniaka stale rośnie, mimo iż znajdujemy się w klimatycznej strefie umiarkowanej o średnim nasłonecznieniu. Od lat znany jest związek pomiędzy ekspozycją na promieniowanie ultrafioletowe (UV) będące częścią widma słonecznego oraz emitowane przez lampy w solariach. Im wyższa dawka promieniowania i im młodszy wiek, w którym dochodzi do jej pochłonięcia - tym ryzyko zachorowania na czerniaka skóry jest większe.
Do czynników ryzyka, oprócz narażenia na promieniowanie UV, zaliczamy także niską zawartość barwnika brunatnego (melaniny) w skórze, który chroni skórę przed czerniakiem, umożliwiając jednocześnie opalanie na brązowo. Bardziej narażone są osoby o jasnej karnacji: blond lub rude włosy, niebieskie oczy, opalające się na czerwono i łatwo ulegające oparzeniom słonecznym. Do predyspozycji genetycznych należy także zespół znamion atypowych występujący rodzinnie.
Wszystkie czerniaki skóry powstają z komórek barwnikowych zawierających melaninę o różnym stężeniu i proporcjach. Najczęściej objawiają się jako ciemna zmiana skórna, ale zdarzają się również zmiany złośliwe o jasnym zabarwieniu - są obserwowane znacznie rzadziej, jednak mogą znacząco utrudnić rozpoznanie.
Większość czerniaków rozwija się na istniejących wcześniej (nawet od urodzenia) znamionach skórnych,. Mogą także pojawić się na zdrowej skórze. Istotne jest, że czerniak może wystąpić również u młodych ludzi, choć wcześniej ten fakt był negowany. Jednak ryzyko zachorowania wzrasta wraz z wiekiem. W celu wczesnego wykrycia czerniaka zaleca się regularne sprawdzanie znamion skórnych wykonywane samodzielnie lub przez lekarza. Należy pamiętać, że na skórze mogą być miejsca, których nie jesteśmy w stanie samodzielnie dokładnie obejrzeć, dlatego ważne jest, aby ktoś bliski pomógł nam obserwować nasze znamiona skórne.
W oglądaniu i ocenie znamion pomocny jest tak jest też tzw. system ABCDE, gdzie:
A oznacza asymetrię - nierówne wymiary
B ang. borders - oznaczają nierówne granice, brzegi postrzępione i nierówne
C ang. color - to nierówne rozłożenie barwnika od czarnego do brunatnego
D ang. diameter- średnica znamienia przekracza 5 mm
E ang. extension – powiększanie się znamienia, zmiana jego grubości (elevation), wypuklanie się ponad poziom skóry, lub (evoluion) - wypadanie włosów, sączenie, krwawienie, owrzodzenie, świąd itd.
Jeżeli któreś znamię na skórze zawiera choć jedną z wymienionych cech, to konieczna jest wizyta u dermatologa, który obejrzy je za pomocą dermatoskopu czyli urządzenia pozwalającego na dokładne obejrzenie zmiany skórnej w znacznym powiększeniu. W podejrzanych przypadkach skieruje do chirurga, który je wytnie w znieczuleniu miejscowym a patolog postawi rozpoznanie mikroskopowe.
Pamiętajmy, że dzięki takiemu postępowaniu możemy uniknąć zachorowania, usuwając stany przedczerniakowe, a we wczesnych postaciach czerniaka uzyskać pełne wyleczenie. Nie bójmy się zabiegu i powstałej po nim blizny, gdyż nawet najbrzydsza blizna jest ładniejsza od nowotworu złośliwego. Uważajmy na słońce, korzystając z niego rozsądnie. Nie hodujmy znamion które nam „nie przeszkadzają”.
Prof. dr hab. n. med. Leszek Kołodziejski
specjalista chirurgii ogólnej, onkologicznej
i torakochirurgii
Zdjęcie - źródło: pixabay.com, autor: Pexels