Mówiąc o logoprofilaktyce często słyszę pytanie: co wspólnego ma logopedia z profilaktyką? czy przypadkiem nie pomyliłem pojęć?
Poukładajmy więc.
Wspólny dla wyrazów „logoterapia, logopedia i logoprofilaktyka jest przedrostek „logo” pochodzący od greckiego słowa „logos”, co znaczy sens. Tradycyjnie wiązano go w Grecji z dobrą argumentacją, wewnętrzną spójnością i sensownością wypowiedzi, porządkowaniem czegoś: świata, duszy ludzkiej, wypowiedzi, argumentu. Logos tłumaczony jest też jako „słowo” i w tym znaczeniu występuje w logopedii. Tyle o samej semantyce, a teraz jakie to będzie miało odzwierciedlenie w naszej pracy?
Analizując raporty z badań naukowych dostrzegamy coraz słabszą kondycję psychiczną i coraz większe zagubienie dzieci i młodzieży. Coraz więcej młodych osób ma depresję, zdarzają się też próby samobójcze, których jeszcze kilka lat temu było znacznie mniej. Gołym okiem widać wokół ludzi uzależnionych od smartfonów i Internetu. Wpatrzeni w telefon, często w słuchawkach są jak zombie, co to nie wiadomo czy żyją. Napisałem „dzieci” ale problem dotyczy nas wszystkich z seniorami włącznie. To po prostu widać. A ile jest osób uzależnionych od pornografii? Od alkoholu i innych środków psychoaktywnych?
W ostatnim czasie, tzn. odkąd na spotkaniach z rodzicami polecam logoprofilaktykę, odbieram średnio dwa telefony dziennie z prośbą o „dobrego psychologa dla mojego dziecka”. Jestem pewien, że wśród osób czytających ten tekst, niejedna pomyśli „ja też potrzebuję pomocy”. Przypomina mi się tekst utworu Budki Suflera:
„Wciąż jesteś głodny
Ciągle samotny
Nienasycony niczym wilk
Czemu wciąż krążysz
Do czego zdążasz
Tak, prawdę mówiąc nie wie nikt
Pragniesz wolności
Wielkiej miłości
Dostajesz tyle, żeby żyć
Idee durne
Odpadki wtórne
Nic, o co warto by się bić
A gdy ci zmienią wszystko
W wielki śmieci stos
Na swoim wysypisku
Długo, długo wyjesz w noc
Głód, głód, wieczne ssanie
Bez końca, bez dna
Głód, głód, potem branie
Tego, co się da
Wciąga cię nuda
Wciąga cię wóda
W końcu na wszystko godzisz się
Śmieci kupujesz i konsumujesz
To Twojej egzystencji sens.”
Można postawić tezę, że uzależnienia, depresje, rozpacz i samotność są przejawami jakiejś „choroby”, która dotyka bardzo wiele osób, nie tylko młodych. Tę „chorobę” Viktor Frankl (1905–1997) nazwał „pustką egzystencjalną” i opracował metodę psychoterapii do walki z tym zjawiskiem zwaną logoterapią. Świat poznał jej założenia gdy wydał on książkę „Człowiek w poszukiwaniu sensu”, do dziś znajdującą się na listach bestsellerów.
Pustka egzystencjalna – to poczucie całkowitego braku sensu życia. Mówimy o niej, gdy człowiek nie ma świadomości celu, dla którego warto żyć. Dokucza mu poczucie wewnętrznej pustki, wrażenie, że znalazł się na duchowej pustyni.
Logoterapia jest podejściem skoncentrowanym na sensie i wartościach, które pomaga człowiekowi w odkrywaniu tego SENSU. Opiera się na trzech filarach: jasno określonej antropologii, czyli odpowiedzi na pytanie „kim jest człowiek?”, filozofii - czyli wizji świata i wreszcie jest skuteczną metodą psychoterapii.
Fundacja Wspomagająca Wychowanie ARCHEZJA opracowała nową koncepcję zapobiegania zachowaniom ryzykownym i pustce egzystencjalnej, która powstała w oparciu o logoterapię, ten nurt profilaktyki to logoprofilaktyka.W naszym podejściu korzystamy z antropologii Frankla, czyli rozumiemy człowieka jako osobę mającą trzy wymiary: somatyczny (cielesny), psychiczny i noetyczny (intelektualny, dający się poznać rozumem).
Już Adam Mickiewicz w Poezjach pisał:
„Gdy zedrą z ciebie zwierza, gdy człeka z ciebie zmęczą,
Natenczas ujrzą ducha i niech przed nim klęczą”.
Według tej myśli, jako ludzie jesteśmy jednością ciała, psychiki i ducha, niepowtarzalni, wyjątkowi i niedający się sprowadzić do roli inteligentnego zwierzęcia. Jest to bardzo ważne, gdyż pierwszym krokiem do ochronienia siebie przed zagrożeniami może być samo zrozumienie tego kim jesteśmy. Kolejnym krokiem będzie uświadomienie sobie, że każdy człowiek, w tym również my, ma do wypełnienia obiektywnie istniejący sens, zadanie, dzięki któremu nasze życie stanie się pełne. Dzieje się to w momencie gdy nasze talenty i potencjał dopasują się do potrzeb świata. W chwili gdy odkrywamy miejsce, gdzie nasze talenty będą potrzebne światu i odpowiemy na wołanie tego świata, aby go naprawić, mamy okazję na doświadczenie „skutków ubocznych” naszych działań, którymi są poczucie spełnienia i wreszcie szczęście. Współcześnie często słyszymy, że ludzie gonią za szczęściem, szukają go, ale nigdy go nie złapią nie słuchając świata. Wywołują tym w sobie tylko coraz większą frustrację. Szczęścia nie można zdobyć, bo szczęście nam się „przydarza”. Aby być szczęśliwym trzeba mieć powód. Powodem do szczęścia jest odkrycie swojego powołania, inaczej sensu życia i realizowanie go. To właśnie pokazujemy młodym na zajęciach w programie „ Żyj z sensem”.
Rozbudzamy refleksyjność, zachęcamy do stawiania sobie bardzo ważnych pytań „kim jesteś?”, „skąd się wziąłeś?”, „po co żyjesz na świecie?”, „jaki jest sens twojego życia?”. Dzieci zaskakująco chętnie chcą rozmawiać na takie wydawałoby się trudne i nie „dziecięce” tematy. Co tylko utwierdza nas w tym, że tego typu zajęcia i działania są bardzo potrzebne w naszym szalonym współczesnym świecie.
Na zakończenie krótki apel do Państwa Rodziców, jeśli to czytacie to proszę miejcie świadomość, że żadne działania profilaktyczne nie odniosą skutków jeśli nie będą prowadzone wspólnie z Wami. To rodzice są dla swoich dzieci najważniejszymi dorosłymi i tylko jeśli staniecie się dla nich „Mądrymi dorosłymi” będziecie najlepszą tarczą broniącą przed zagrożeniami tego świata. Prowadząc te zajęcia i jeżdżąc do szkół z przerażeniem obserwujemy brak zaangażowania rodziców . Na spotkania organizowane przez szkoły, rzadko kiedy przychodzi więcej niż pięć, sześć osób, a bywają placówki, gdzie nie pojawia się nikt. Więc jeszcze raz, drodzy Państwo bez Was niczego nie osiągniemy.
Tomasz Gubała: logoprofilaktyk, Prezes Fundacji Wspomagającej wychowanie „Archezja”, autor programów profilaktycznych tj. Archezja, Cuder, Żyj z sensem
