Źródło: Freepik, Autor: fxquadro
W październiku dużo uwagi poświęca się zdrowiu kobiet, a dokładniej profilaktyce raka piersi i chociaż o profilaktyce powinno się przypominać przez cały rok, to właśnie w październiku najwięcej się mówi o konieczności regularnego wykonywania samobadania i kontroli piersi. Panowie również mają swój „miesiąc” profilaktyki, jest nim listopad. To właśnie w listopadzie zapoczątkowana została kampania Movember (coroczna akcja, udział w której polega na zapuszczeniu wąsów w listopadzie polegająca na zapuszczanie wąsów), będąca symbolem walki z męskimi nowotworami – rakiem gruczołu krokowego (prostaty) oraz rakiem jąder. Ten pierwszy dotyczy głównie mężczyzn w podeszłym wieku, natomiast drugi z nich największą zachorowalność odnotowuje wśród chłopców i mężczyzn w wieku 14-35 lat.
Przyczyny i czynniki ryzyka 
Źródło: Freepik, Autor: stockking
W przypadku raka jądra dotychczas nie zostały dokładnie ustalone przyczyny rozwoju choroby. Znane są natomiast czynniki ryzyka, które mogą mieć wpływ na zachorowanie. Do czynników tych zaliczamy:
- rasa – mężczyźni rasy białej chorują czterokrotnie częściej niż mężczyźni rasy czarnej,
- wnętrostwo - czyli niezstąpienie jądra do moszny po urodzeniu,
- rak jądra w rodzinie – stwierdzony nowotwór jądra u krewnych pierwszego stopnia (szczególnie u ojca lub brata),
- zespół Klinefeltera – choroba o podłożu genetycznym (wrodzona), dotykająca głównie mężczyzn, która charakteryzuje się występowaniem co najmniej jednego dodatkowego chromosomu X we wszystkich lub w niektórych komórkach męskiego organizmu,
- zdiagnozowany wcześniej rak drugiego jądra – ryzyko zachorowania na nowotwór drugiego jądra wynosi ok. 5 proc.,
- czynniki środowiskowe – substancje, z którymi organizm człowieka ma stały lub częsty kontakt takie jak środki ochrony roślin czy związki chemiczne używane do produkcji np. plastiku, które mogą zaburzać prawidłowy rozwój jądra.
Niektórzy specjaliści wskazują, że zachorowanie na raka jądra może mieć również związek z problemami z płodnością czy zakażeniem wirusem HIV (z ang. Human Immunodeficiency Virus) –wywołującym ciężkie zaburzenia odporności (AIDS).
Przyczyny raka prostaty, również nie są dokładnie znane. Natomiast wiadomo jakie czynniki sprzyjają zachorowaniu na raka prostaty:
- wiek – ryzyko wystąpienia choroby rośnie po 40. roku, a z wiekiem zachorowalność wzrasta (najwięcej przypadków wykrywanych jest u mężczyzn po 70 roku życia),
- czynniki genetyczne – ryzyko zachorowania rośnie u mężczyzn, których krewny I stopnia (ojciec lub brat) choruje lub chorował na raka prostaty (wśród tych osób ryzyko zachorowania jest kilkukrotnie większe),
- czynniki środowiskowe – np. prowadzenie niezdrowego stylu życia, palenie papierosów, nadużywanie alkoholu, niewłaściwa dieta (bogata w tłuszcze zwierzęce, mało urozmaicona, uboga w warzywa i owoce), otyłość,
- kolor skóry – statystycznie czarnoskórzy mężczyźni chorują częściej.
Rak gruczołu krokowego (inaczej stercza lub prostaty) u mężczyzn jest znacznie częstszy niż się obecnie sądzi gdyż zwykle rozpoczyna się po 60-tym roku życia i rozwija się wyjątkowo skrycie.
Niepokojące objawy
Źródło: Freepik
Zaleca się regularne wykonywanie samobadania jąder od 15. roku życia. Samobadanie wystarczy wykonać raz w miesiącu - po kąpieli. Dzięki tej prostej czynności możliwe jest wczesne wykrycie jakichkolwiek zmian w budowie jąder. Szczegółowe informacje jak prawidłowo wykonać zadanie zawiera „Podręczny przewodnik profilaktyczny” stworzony w ramach programu „Prozdrowotne oddziaływania edukacyjne na rzecz zmniejszenia umieralności na nowotwory w Małopolsce” (zachęcamy do zapoznania się z jego treścią - broszurę można pobrać nieodpłatnie na stronie Programu: https://www.profilaktykawmalopolsce.pl/spotkajmy-sie-onkologia)
Raz w roku warto udać się do lekarza specjalisty (urologa) celem wykonania profesjonalnego badania oraz wykluczenia wszelkich nieprawidłowości. Urolog w trakcie badania palpacyjnego (dotykiem) jest w stanie wyczuć zmiany w budowie jądra. Uzupełnieniem diagnostyki jest bezbolesne i nieinwazyjne badanie USG.
Rak jądra, podobnie jak większość chorób nowotworowych na początkowym etapie zaawansowania, przebiega bezobjawowo lub skąpoobjawowo. Do najczęściej obserwowanych objawów raka jądra zalicza się:
- zmianę kształtu lub powierzchni jądra, obecność guzka w jądrze,
- niebolesne powiększenie, stwardnienie lub zgrubienia jądra,
- obrzęk lub zaczerwienienie skóry moszny,
- obecność niebolesnej masy, której nie da się oddzielić od jądra,
- uczucie ciężaru w mosznie,
- ból (tępy, zazwyczaj okresowy), uczucie ciągnięcia, ciężaru, rozpierania lub dyskomfortu obrębie moszny.
Czasami, ze względu na wydzielanie przez guza nowotworowego substancji o działaniu hormonalnym, u panów stwierdza się tkliwość oraz powiększenie piersi (tzw. ginekomastia) – problem ten występuje u ok. 7% chorych.
W przypadku raka prostaty do wizyty u lekarza powinny skłonić objawy ze strony układu moczowego:
- naglące parcie na mocz – trudna do opanowania konieczność pilnego oddania moczu,
- ból i uczucie pieczenia podczas oddawania moczu,
- krew w moczu, osłabiony i przerywany strumień moczu,
- trudności w rozpoczęciu oddawania moczu,
- uczucie niepełnego opróżnienia pęcherza po oddaniu moczu,
- częste oddawanie moczu nocą,
- bóle w kroczu, ból podbrzusza i pleców w okolicy lędźwiowej.
Mogą pojawić się również zaburzenia potencji.
Niepokojące objawy zawsze należy skonsultować z lekarzem podstawowej opieki zdrowotnej. W zależności od wskazań lekarz może wystawić skierowanie na badania krwi tj. oznaczenie stężenia PSA (białko produkowane przez komórki raka prostaty, ale również przez tkanki prawidłowego gruczołu krokowego) i/lub konsultację urologiczną. Urolog (specjalista chorób układu moczowo-płciowego u mężczyzn oraz dolegliwości w obrębie układu moczowego u kobiet) przy podejrzeniu raka jądra skieruje chorego na badania obrazowe (USG) oraz na konsultację do onkologa lub chirurga, który rozważy odpowiednie leczenie nowotworu. Warto sprawdzać stan zdrowia układu moczowo-płciowego, nawet gdy nie występują żadne objawy choroby.
Rozpoznanie raka nie przekreśla Twoich możliwości życiowych i zawodowych. Nie zwlekaj z wizytą u specjalisty jeśli coś Cię zaniepokoi. Badaj się regularnie nawet, jeśli czujesz się zupełnie zdrowy. Im wcześniej rozpoznana i leczona jest choroba, tym większe szanse jej wyleczenia.
Profilaktyka to podstawa
Źródło: Freepik, Autor: stockking
Istotne jest nie tylko wczesne wykrycie zmian nowotworowych, ale równie ważna jest także zmiana codziennych nawyków, co może przełożyć się na zmniejszenie ryzyka rozwoju raka. Zmiana sposobu żywienia oraz zwiększenie aktywności fizycznej, w tym regularnych ćwiczeń pozwoli zmniejszyć ryzyko wystąpienia nie tylko nowotworów złośliwych ale również innych groźnych chorób tj. otyłość, choroby układu krążenia, cukrzycę czy nadciśnienie.
Co warto zmienić?
- Zadbaj o aktywność fizyczną - staraj się ograniczyć siedzący tryb życia, regularny ruch pozwoli Ci utrzymać masę ciała na prawidłowym poziomie oraz uniknąć otyłości. Zapewnij również organizmowi odpowiednią ilość snu.
- Wyeliminuj używki (alkohol, papierosy).
- Postaw na zdrową dietę - ogranicz spożycie mięsa (zastąp je białkiem roślinnym oraz rybami) i tłuszczów zwierzęcych (na rzecz roślinnych). Zwiększ spożycie pełnoziarnistych produktów zbożowych oraz warzyw i owoców, szczególnie tych bogatych w beta-karoten, witaminy D i E, likopen i selen (pestki słonecznika, pomidory, pestki dyni, strączki, czerwone warzywa).
Dodatkowo:
- Zwróć uwagę, czy u Twojego dziecka dokonano oceny zstąpienia jąder do moszny.
- Badaj się - pamiętaj o samobadaniu jąder oraz o regularnych badaniach profilaktycznych prostaty. Każdy mężczyzna powyżej 40 roku życia może wykonać oznaczenie antygenu PSA np. w ramach programu Profilaktyka 40 PLUS.
Pamiętaj: Rak to nie wyrok - najważniejsza jest profilaktyka oraz samokontrola.
Źródło: Freepik, Autor: wayhomestudio
Zachęcamy wszystkich Mężczyzn do wykonywania badań profilaktycznych, które pozwolą na wczesne wykrycie nowotworów oraz wdrożenie skutecznego leczenia. Zapraszamy również do skorzystania Onkologicznego Telefonu Zaufania, w ramach którego do 8 grudnia bieżącego roku można uzyskać bezpłatną poradę lekarza onkologa. Telefon prowadzony jest przez Szpital Wojewódzki im. Św. Łukasza SPZOZ w Tarnowie w ramach programu „Prozdrowotne oddziaływania edukacyjne na rzecz zmniejszenia umieralności na nowotwory w Małopolsce”. Numer telefonu oraz godziny jego działania można znaleźć w zakładce „Program onkologiczny” – „Onkologiczny telefon zaufania”.
Artykuł opracowano w oparciu o materiały udostępnione na stronach:
https://www.zwrotnikraka.pl
https://www.nfz-krakow.pl
https://pacjent.gov.pl/
https://szpitalmazovia.pl
https://www.luxmed.pl/
https://rakprostaty.com.pl/
