Źródło: https://pl.freepik.com, autor: Drazen Zigic
Istnieje wiele różnych placówek terapeutycznych, które pomagają osobom uzależnionym. Uzależniony może się leczyć w ambulatoryjnych (poradnie lub przychodnie), dziennych placówkach leczenia uzależnień lub całodobowych placówkach leczenia uzależnień (szpital). Różnią się one rodzajem i intensywnością oddziaływań leczniczych.
Poradnie leczenia uzależnień
W poradni leczenia uzależnień leczone są osoby uzależnione np. od alkoholu, narkotyków, hazardu, mediów cyfrowych i innych uzależnień behawioralnych oraz współuzależnieni, czyli osoby spokrewnione lub niespokrewnione z osobą uzależnioną, które wspólnie z nią mieszkają i gospodarują lub których stan psychiczny powstał na skutek pozostawania w związku emocjonalnym z osobą uzależnioną. Podczas leczenia pacjent ma prawo do bezpłatnych porad lekarskich, terapii prowadzonej przez specjalistę psychoterapii uzależnień, psychologa, psychoterapeutę lub instruktora terapii uzależnień. W zależności od sytuacji zdrowotnej i życiowej pacjenta pracownicy poradni zaproponują leczenie w trybie ambulatoryjnym albo w trybie oddziału dziennego lub całodobowego. Podjęcie leczenia w poradni pozwala pacjentowi pogodzić terapię z obowiązkami zawodowymi i rodzinnymi, wymaga jednak od niego aktywnego uczestnictwa kilka razy w tygodniu (2–3 razy), najczęściej w godzinach popołudniowych, w sesjach indywidualnych i spotkaniach grupowych, co najmniej przez kilka miesięcy.
Dzienne oddziały leczenia uzależnienia
W trybie dziennym leczeni są pacjenci, którzy potrzebują intensywnych działań terapeutycznych, ale nie muszą być hospitalizowani. Leczenie w powyższych oddziałach odbywa się w trybie planowym, od poniedziałku do piątku, przy dziennej liczbie godzin nie mniejszej niż 5. Podczas leczenia pacjent ma zapewnione: niezbędne badania diagnostyczne, programy terapeutyczne, niezbędne leki oraz wyżywienie, świadczenia terapeutyczne (w tym psychoterapię). Rodzina pacjenta ma zagwarantowane działania edukacyjno-konsultacyjne.
Całodobowe placówki leczenia uzależnień
W szpitalu leczeni są ci wszyscy pacjenci, którzy wymagają stałej opieki oraz obserwacji. Przyjęcie do szpitala wymaga pisemnej zgody chorego, a przyjęcie osoby małoletniej, bądź ubezwłasnowolnionej odbywa się za pisemną zgodą jej przedstawiciela ustawowego. W trakcie leczenia pacjent ma zapewnione m.in. bezpłatne niezbędne badania diagnostyczne, konsultacje specjalistyczne, świadczenia z zakresu profilaktyki, leczenia, pielęgnacji i rehabilitacji, niezbędne leki, wyroby medyczne i środki pomocnicze, wyżywienie oraz świadczenia i programy terapeutyczne (w tym psychoterapię). Rodzina chorego, podobnie jak w przypadku ośrodka dziennego, ma zagwarantowane działania edukacyjno - konsultacyjne. W całodobowych oddziałach leczenia uzależnień możliwe jest udzielanie zgody na przepustkę pacjenta na okres do trzech dni, a w uzasadnionych przypadkach, w związku z wydarzeniami losowymi - do siedmiu dni, co musi być udokumentowane w dokumentacji medycznej.
Detoksykacja
Początkowym etapem leczenia alkoholizmu bądź narkomanii jest odwyk (detoksykacja). Jest to leczenie farmakologiczne, polegające na podawaniu leków mających na celu złagodzenie objawów abstynencyjnych i w konsekwencji usunięcie uzależnienia fizjologicznego od substancji uzależniających. Realizowane jest w warunkach szpitalnych i trwa ok. 2 tygodnie. Dopiero po usunięciu toksyn z organizmu można zacząć dalsze etapy leczenia. Detoksykacja jest jedynie wstępem lub pierwszym etapem leczenia uzależnień, powinna zostać uzupełniona o psychoterapię.
Czy potrzebne jest skierowanie na leczenie?
Do poradni leczenia uzależnienia pacjenci mogą się zgłaszać bez skierowania, z dowodem osobistym lub innym dokumentem potwierdzającym tożsamość. Skierowanie jest wymagane natomiast przy przyjęciu na oddziały całodobowe i dzienne. Po takie skierowanie można się zgłosić do poradni leczenia uzależnień lub dowolnego lekarza ubezpieczenia zdrowotnego, gabinetu prywatnego, bądź też na podstawie postanowienia sądu. Skierowanie pacjenta do szpitala ważne jest przez 14 dni od jego wystawienia. Okres ważności skierowania ulega przedłużeniu o czas oczekiwania na przyjęcie do szpitala (pod warunkiem wpisania na listę oczekujących na udzielenie świadczenia, w terminie 14 dni od wystawienia skierowania). W nagłych przypadkach osoba uzależniona może zgłosić się do szpitala bez skierowania. O przyjęciu do szpitala decyduje lekarz izby przyjęć po zbadaniu pacjenta.
Czy leczenie jest płatne?
Leczenie uzależnień jest w Polsce dobrowolne i bezpłatne. Terapia refundowana jest przez Narodowy Fundusz Zdrowia i jest darmowa zarówno dla osób ubezpieczonych, jak i nieubezpieczonych. Z bezpłatnej terapii mogą również skorzystać współuzależnieni bliscy osoby uzależnionej, którzy są dotknięci negatywnymi następstwami uzależnienia.
Zobowiązanie do leczenia odwykowego
Kierowanie na przymusowe leczenie osób uzależnionych od alkoholu.
Leczenie osób uzależnionych od alkoholu jest dobrowolne, poza jednym wyjątkiem. Jest to sytuacja, w której sąd rodzinny może orzec wobec osoby uzależnionej, która swoim piciem narusza ład i porządek społeczny, obowiązek poddania się leczeniu odwykowemu w placówce wskazanej przez sąd. Postępowanie w tej sprawie wszczynają Gminne Komisje Rozwiązywania Problemów Alkoholowych (GKRPA) działające przy urzędach gmin, do których rodziny, sąsiedzi, pracodawcy, różne instytucje (policja, pomoc społeczna) mogą zgłosić osobę nadużywającą alkoholu i powodującą rozkład życia rodzinnego, demoralizację małoletnich, uchylającą się od pracy albo systematycznie zakłócającą spokój lub porządek publiczny. Zadaniem GKRPA jest wezwanie tej osoby i zmotywowanie jej do dobrowolnego pójścia do specjalisty w placówce leczenia uzależnień. W przypadku niepowodzenia osoba pijąca jest poddana badaniu biegłych w przedmiocie uzależnienia i w razie potwierdzenia diagnozy jest kierowana do sądu rodzinnego. Sąd rodzinny, orzekając zobowiązanie do leczenia, wyznacza również rodzaj placówki, do której jest kierowana osoba uzależniona.
Kierowanie na przymusowe leczenie osób uzależnionych od narkotyków i innych środków psychoaktywnych.
Zgodnie z ustawą z dnia 29 lipca 2005r. o przeciwdziałaniu narkomanii, leczenie osób uzależnionych od środków odurzających jest dobrowolne. Jeżeli uzależniona od środków odurzających jest osoba pełnoletnia, to nie można jej zmusić do leczenia, chyba, że została ona ubezwłasnowolniona. Jednakże w pewnych sytuacjach do osób dorosłych można posiłkowo stosować ustawę o ochronie zdrowia psychicznego. Może to nastąpić wtedy, gdy osoba uzależniona wykazuje objawy zaburzeń psychicznych. Przywołana ustawa dopuszcza, bowiem możliwość przymusowego umieszczenia w szpitalu psychiatrycznym osoby chorej psychicznie, gdy dotychczasowe jej zachowanie wskazuje na to, że z powodu choroby zagraża ona bezpośrednio własnemu życiu albo życiu lub zdrowiu innych osób. Można także przymusowo leczyć w szpitalu osobę, której dotychczasowe zachowanie wskazuje na to, że z powodu zaburzeń psychicznych zagraża bezpośrednio własnemu życiu albo życiu lub zdrowiu innych osób, a zachodzą wątpliwości, czy jest ona chora psychicznie. Wniosek można złożyć do Prokuratury Rejonowej właściwej ze względu na miejsce zamieszkania osoby lub do właściwego Sądu Rejonowego (Wydziału Rodzinnego i Nieletnich), której wniosek dotyczy. Wniosek może złożyć: przedstawiciel ustawowy, małżonek, krewny w linii prostej, rodzeństwo bądź osoby sprawujące nad daną osobą faktyczną opiekę albo z urzędu.
Od czego zacząć leczenie?
Należy zgłośić się do poradni leczenia uzależnień. Specjaliści przeprowadzą wywiad i postawią diagnozę. Określone zostaną kolejne kroki dotyczące leczenia, tj. czy należy zastosować detoksykację, leczenie w poradni czy też w ośrodku stacjonarnym. Wybór odpowiedniego rodzaju placówki jest ważny, ponieważ podjęte leczenie powinno być dostosowane do indywidualnych potrzeb osoby uzależnionej. Wybór formy leczenia zależy od postawionej diagnozy. Program terapii uwzględnia nie tylko pracę nad samym uzależnieniem i jego przezwyciężeniem, ale również pracę nad sobą obejmującą, m.in.: samopoznanie, tworzenie nowej jakości życia bez narkotyków oraz odnajdywanie alternatywnych do dotychczasowych metod spędzania czasu.
Co dalej po zakończonym leczeniu w ośrodku stacjonarnym?
Efekty leczenia powinny być ugruntowane. Wsparciem po ukończonym procesie leczenia może być postrehabilitacja. Postrehabilitacja to działania kierowane do osób po ukończonym procesie leczenia, a także osób pozostających w trakcie leczenia substytucyjnego. Celem tych działań jest powrót osób uzależnionych do prawidłowego funkcjonowania w społeczeństwie, podjęcie pracy, pełnienie ról społecznych. Realizowane są głównie poprzez zajęcia zapewniające wsparcie psychologiczne, terapię podtrzymującą (np. w ramach grup zapobiegania nawrotom), naukę usamodzielniania się (nauka umiejętności psychospołecznych, nauka zawodu, uzupełnianie braków w wykształceniu itp.). Działania te realizowane są w hostelach i mieszkaniach readaptacyjnych, a także w placówkach ambulatoryjnych.
Leczenie substytucyjne
Leczenie to kierowane jest do osób uzależnionych od opiatów, którym pomimo wcześniej podejmowanych prób leczenia w poradniach i ośrodkach stacjonarnych, ukierunkowanych na abstynencję nie udało się zerwać z nałogiem. Polega na podawaniu osobie uzależnionej środka zastępczego (głównie stosowane leki: metadon, buprenorfina), które mają na celu zaprzestanie używania nielegalnych narkotyków, a poprzez to unormowanie sytuacji życiowej.
Redukcja szkód
Programy redukcji szkód są to oddziaływania indywidualne i/lub grupowe, których celem jest ograniczenie szkód zdrowotnych psychologicznych i społecznych wynikających ze spożywania alkoholu lub innych substancji psychoaktywnych oraz poprawa zdrowia i funkcjonowania psychospołecznego pacjentów. Obejmują kombinację wielu, różnorodnych interwencji, dopasowanych do potrzeb lokalnego środowiska. Bezpośrednim celem programów redukcji szkód nie jest abstynencja. Przykładem redukcji szkód dla osób pijących szkodliwie jest program ograniczania picia, czyli oddziaływania nakierowane na wypracowanie zdyscyplinowanego wzoru konsumpcji alkoholu, zgodnego z ustalonym wspólnie z terapeutą planem picia, zawierającym zestaw zasad dotyczących używania alkoholu (ilość, częstość, kontekst, czas i miejsce). Programy redukcji szkód dla osób uzależnionych od narkotyków (przyjmowanych dożylnie) jest motywowanie do zmiany stylu życia lub sposobów używania narkotyków. Mogą one obejmować programy wymiany igieł i strzykawek, programy leczenia substytucyjnego, doradztwo socjalne, pokoje bezpiecznych iniekcji, edukację rówieśniczą, promocję polityki, której celem jest ochrona populacji i grup ryzyka.
Telefony zaufania
800 199 990 Ogólnopolski Telefon Zaufania Uzależnienia — telefon zaufania oferuje profesjonalną pomoc w zakresie informacji, porad, wsparcia osobom zmagającym się z uzależnieniem (bez względu na rodzaj substancji, od której są uzależnione) oraz członkom ich rodzin. Telefon Zaufania jest dostępny dla osób z całej Polski i działa codziennie w godzinach 16.00-21.00. Pomoc udzielana przez telefon jest anonimowa, bezpieczna i oparta na zasadzie zaufania. Koszt połączenia: bezpłatne.
801 889 880 Telefon zaufania Instytutu Psychologii Zdrowia Polskiego Towarzystwa Psychologicznego dla osób cierpiących z powodu uzależnień behawioralnych i ich bliskich, tj. uzależnienia od hazardu, Internetu, seksu, zakupów, pracy czy jedzenia. Czynny codziennie w godz. 17–22. Koszt połączenia: z telefonów stacjonarnych to koszt jednego impulsu, według taryfy operatora. Koszt połączenia z telefonów komórkowych – cena za każdą minutę, zależnie od taryfy operatora.
12/ 411 60 44 Całodobowy telefon zaufania ALCO TEL dla osób z problemem alkoholowym i ich rodzin w Krakowie. Telefon dedykowany jest szczególnie osobom dotkniętym problemem alkoholowym (osoby uzależnione, rodziny lub bliscy osób uzależnianych, osoby pijące ryzykownie). Telefoniczne poradnictwo jest również świadczone osobom nadużywającym innych substancji psychoaktywnych, doświadczonym przemocą, problemami zdrowotnymi i innymi problemami egzystencjalnymi.
9288 Młodzieżowy Telefon Zaufania. Czynny od poniedziałku do piątku w godz. 10.00-22.00.
801 140 068 Pomarańczowa Linia (pomaga rodzicom, których dzieci piją). Czynny od poniedziałku do piątku w godz. 14.00-20.00.
800 800 607 Bezpłatna infolinia profilaktyczno-informacyjna „Pomagamy” dla osób w trudnej sytuacji życiowej, w tym związanej z uzależnieniami (wsparcie specjalistów, psychologów, terapeutów uzależnień, psychoterapeutów, pedagogów specjalnych, prawników, mediatorów). Czynna od poniedziałku do piątku, w godz. 16.00 -20.00.
Źródło grafiki: Fundacja Auxilium w Tarnowie.
Źródła:
https://podlaska.policja.gov.pl/
