To fakt – zaburzenia rozwojowe diagnozowane są coraz częściej i coraz wcześniej. Pomimo wielu równoległych hipotez nie ma jednoznacznego uzasadnienia tego trendu. Niewątpliwie jednym z powodów tego zjawiska jest wzrastająca świadomość na temat rozwoju dziecka i możliwości jego wspierania. Nadal jednak wielu rodziców i opiekunów zwleka z poszukiwaniem wsparcia dostrzegając nieprawidłowości w rozwoju dziecka. Dlaczego tak się dzieje? Na pewno jednym z ważnych czynników jest lęk przed skonfrontowaniem się z diagnozą. Zaprzeczanie problemom jest jednym z „najpopularniejszych” mechanizmów obronnych, a więc takich, częściowo nieuświadomionych strategii, które stosujemy kiedy czujemy się przytłoczeni czy zagrożeni.
Dlaczego warto pójść z dzieckiem do specjalisty?
Do najczęściej diagnozowanych zaburzeń rozwojowych należą zaburzenia ze spektrum autyzmu oraz zaburzenia z kręgu nadpobudliwości ruchowej i deficytów uwagi. Powodują one szereg trudności o charakterze pierwotnym (wiązanych bezpośrednio z symptomami) oraz wtórnych (niebezpośrednich i często niespecyficznych, takich jak odrzucenie rówieśnicze). Wczesna ocena funkcjonowania dziecka nie musi zawsze nieść za sobą konkretnej diagnozy a jej postawienie nie jest nadrzędnym celem. Nieharmonijny rozwój może, ale nie musi być symptomem określonych problemów. Sam w sobie jest jednak zwykle czynnikiem utrudniającym rozwój. Dziecko, które ma trudność z komunikowaniem się (zaburzenia rozwoju mowy) może czuć się sfrustrowane i nierozumiane, może także mieć problem z płynnym rozwijaniem reprezentacji siebie i świata. Wsparcie go w rozwoju to ogromna inwestycja, która zawsze się opłaca.
Specjaliści zajmujący się rozwojem dzieci zwracają ogromną uwagę na możliwości wynikające z wczesnego wspierania jego przebiegu. W większości zaburzeń rozwoju wczesna interwencja pozwala na osiągnięcie dużych korzyści, kształtowanie zasobów, kompensację deficytów. Udowodniono między innymi, że dzieci z zaburzeniami ze spektrum autyzmu, które objęte zostały kompleksowym wsparciem od wczesnych okresów rozwoju charakteryzują się wyższym poziomem funkcjonowania i lepszym przystosowaniem.
Zdjęcie: Pexels.com autorstwa Karolina Grabowska
Kiedy zwrócić się o pomoc?
O pomoc warto zwrócić się zawsze wtedy kiedy mamy podejrzenie, że nasze dziecko nie rozwija się prawidłowo. Nie warto usypiać własnej intuicji. Jeżeli coraz częściej obserwując rozwój dziecka czujemy niepokój, warto zweryfikować swoje obserwacje. Podobna potrzeba pojawia się kiedy inni sugerują nam taką potrzebę. Pamiętajmy – jeżeli nasz niepokój jest przesadzony, zostaniemy o tym poinformowani przez specjalistę. Często zdarza się, że sam specjalista nie ma pewności co do prawidłowości rozwoju. Nie ma w tym nic niezwykłego – dzieci rozwijają się bardzo różnie i często prezentują subkliniczne (łagodne) symptomy różnych nieprawidłowości. Możemy wtedy zostać poproszeni żeby ponownie udać się do specjalisty w późniejszym czasie. Nie bagatelizujmy takiego zalecenia. Często przebywając z dzieckiem na co dzień adaptujemy się do siebie nawzajem. Wiele zaburzeń rozwoju ponownie daje o sobie znać w okresie socjalizacji. Nie warto na to czekać. Pilnujmy wizyt i zaleceń
Gdzie zwrócić się o pomoc?
Przesiewowej (wstępnej) diagnozy można dokonać w poradniach, które zajmują się rozwojem dziecka, a także w gabinetach specjalistów. Warto zgłosić się do Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej (podlegają zwykle rejonizacji), gdzie dostaniemy szczegółowe wskazówki. Istnieją poradnie oferujące usługi z zakresu tzw. wczesnego wspomagania rozwoju. To zajęcia, które pomogą dziecku z zaburzeniami możliwie zharmonizować jego przebieg. Proces diagnostyczny, w zależności od problemów dziecka, może wymagać wizyt i badań lekarskich (np. badanie neurologiczne). Nie należy się ich obawiać, pozwolą poznać przyczynę i charakter nieprawidłowości, a czasem od ich wyników będzie zależała skuteczność leczenia. Czasami ze swoimi wątpliwościami możemy udać się do lekarza pierwszego kontaktu. Pamiętajmy, że nie zawsze dostaniemy tam adekwatną odpowiedź, jednak coraz więcej lekarzy medycyny somatycznej ma wiedzę na temat ogólnej oceny zaburzeń rozwojowych. Istnieją też narzędzia, które mają wartość wstępną i pozwolą nam oceniać rozwój dziecka. Takim przykładem jest narzędzie M-CHAT-R, dostępne bezpłatnie. (ankieta.badabada.pl). Pomaga ono wstępnie ocenić ryzyko występowania u małego dziecka zaburzeń ze spektrum autyzmu.
Zdjęcie: Pexels.com autorstwa SHVETS production
O czym warto pamiętać?
- Diagnoza nie jest wyrokiem. Dzieci z nieprawidłowościami rozwojowymi często wyrastają na szczęśliwych dorosłych. Chociaż nasilenie i charakter problemów mogą być bardzo różne, prognoza często jest uzależniona częściowo od momentu rozpoczęcia odpowiedniego wsparcia.
- Rodzic może czuć się bezsilny. W większości miejsc zajmujących się diagnozą i wsparciem dzieci z zaburzeniami rozwoju rodzic może skorzystać ze wsparcia specjalisty (kontakt indywidualny, grupy wsparcia). Warto z niego skorzystać.
- Diagnoza nie musi być stygmą. Ma ona nie tylko ująć problemy w określoną nazwę, ale przede wszystkim zapewnić określoną pomoc. Pamiętaj – nie warto ukrywać diagnozy, np. przed szkołą. Wiele wysokofunkcjonujących dzieci z zaburzeniami rozwojowymi czuje się niezrozumianych przez nauczycieli. Przekazanie diagnozy umożliwi dostosowanie wymagań do możliwości Twojego dziecka i zapewnienie mu wsparcia
- Diagnoza nie zmienia Twojego dziecka. Twoje dziecko jest takie samo przed i po diagnozie. Ma te same zainteresowania, zasoby, dobre strony. Tak samo się uśmiecha. Pomimo tego, że często jest to proces trudny dla rodzica, większość negatywnych myśli dzieje się w naszym przeżywaniu. Poczucie, że dokonała się znacząca zmiana jest myśleniem magicznym. Postarajmy się spojrzeć na nasze dziecko jak na człowieka z potencjałem.
