Rak stercza to jeden z najczęściej występujących nowotworów złośliwych u mężczyzn, w Polsce pod względem zapadalności ustępuje jedynie rakowi płuc. Rocznie rozpoznaje się go u około 7500 mężczyzn, a liczba zmarłych z jego powodu wynosi prawie 3500.
W ostatnich latach obserwuje się stopniowy wzrost nowych rozpoznań raka prostaty. Jest to rezultatem:
→ wzrostu świadomości zdrowotnej społeczeństwa
→ zwiększenia liczby mężczyzn zgłaszających się do urologa na badania okresowe
→ rutynowego oznaczania stężenia specyficznego antygenu sterczowego (PSA) w surowicy
→ udoskonalenia biopsji stercza
Gruczoł krokowy (nazywany też sterczem lub prostatą) należy do układu męskich narządów płciowych. Znajduje się w bezpośrednim sąsiedztwie pęcherza moczowego i otacza odcinek sterczowy cewki moczowej. Dlatego większość objawów i dolegliwości towarzyszących schorzeniom tego narządu dotyczy oddawania moczu.
Zasadniczymi czynnikami ryzyka wystąpienia raka stercza są wiek i czynniki genetyczne.
W pierwszym przypadku istnieje zależność między zapadalnością a wiekiem pacjentów. Z kolei za dziedzicznością przemawia fakt większego ryzyka wystąpienia raka stercza u krewnych pierwszego stopnia (ojca lub brata) mężczyzn cierpiących na ten nowotwór.
Rozwój raka stercza jest wolny. Okres ukształtowania się guza o objętości 1 ml wynosi około 10 lat, a czas podwojenia liczby komórek raka sięga ok. 4 lat.
Początkowo nowotwór jest ograniczony do stercza jednak w toku dalszego rozwoju nacieka tkanki otaczające gruczoł krokowy i przerzutuje do węzłów chłonnych i do narządów odległych, głównie kości.
PSA jest substancją produkowaną wyłącznie przez komórki nabłonkowe prostaty i dlatego uznaje się go za znacznik swoisty dla gruczołu krokowego, ale nie dla raka tego narządu. Do wzrostu stężenia PSA w surowicy może dojść nie tylko w następstwie nowotworu, ale także w wyniku stanu zapalnego stercza, jego łagodnego rozrostu oraz urazu mechanicznego. Nie ma ściśle określonych norm stężenia PSA w surowicy. Dlatego zawsze uzyskany wynik należy odnieść do badania urologicznego.
Raka prostaty rozpoznaje się tylko i wyłącznie na podstawie badania pod mikroskopem wycinków pobranych z gruczołu krokowego. Wskazania do biopsji stanowią:
→ podwyższone stężenie PSA
→ nieprawidłowości wykryte w sterczu badaniem palcem przez odbytnicę
→ zmiany w gruczole krokowym ujawnione przez USG przezodbytnicze.
Biopsja stercza pozwala nie tylko na wykrycie raka, ale również na określenie jego złośliwości i rozległości. Po rozpoznaniu nowotworu określa się jego stopień zaawansowania, tzn. czy jest ograniczony do narządu , czy nacieka tkanki sąsiadujące oraz czy występują przerzuty.
Chory na raka ograniczonego do gruczołu krokowego, których czas przeżycia naturalnego nie jest krótszy niż 10 lat, można poddać leczeniu radykalnemu, całkowicie eliminującemu nowotwór. Metodami leczenia radykalnego są:
→ leczenie chirurgiczne, polegające na całkowitym wycięciu prostaty wraz z pęcherzykami nasiennymi i węzłami chłonnymi miednicy (prostatektomia radykalna)
→ radykalne napromienianie stercza z pól zewnętrznych
→ radioterapia polegająca na wprowadzaniu (czasowym lub na stałe) radioizotopu do gruczołu krokowego (brachyterapia).
Raka naciekającego poza prostatę oraz raka z przerzutami nie można wyleczyć radykalnie. W przypadku zaawansowanej postaci choroby, wykorzystując zależność hormonalną tego nowotworu, stosuje się terapię hormonalną mającą na celu zmniejszenie oddziaływania androgenów czyli hormonów męskich na stercz.
Warunkiem całkowitego wyleczenia raka gruczołu krokowego jest wczesne rozpoznanie nowotworu. Dlatego mężczyźni powyżej 50 roku życia, także ci, którzy nie odczuwają dolegliwości ze strony układu moczowego, powinni corocznie poddawać się badaniu urologicznemu oraz oznaczać stężenie PSA w surowicy krwi.
→ wzrostu świadomości zdrowotnej społeczeństwa
→ zwiększenia liczby mężczyzn zgłaszających się do urologa na badania okresowe
→ rutynowego oznaczania stężenia specyficznego antygenu sterczowego (PSA) w surowicy
→ udoskonalenia biopsji stercza
Gruczoł krokowy (nazywany też sterczem lub prostatą) należy do układu męskich narządów płciowych. Znajduje się w bezpośrednim sąsiedztwie pęcherza moczowego i otacza odcinek sterczowy cewki moczowej. Dlatego większość objawów i dolegliwości towarzyszących schorzeniom tego narządu dotyczy oddawania moczu.
Zasadniczymi czynnikami ryzyka wystąpienia raka stercza są wiek i czynniki genetyczne.
W pierwszym przypadku istnieje zależność między zapadalnością a wiekiem pacjentów. Z kolei za dziedzicznością przemawia fakt większego ryzyka wystąpienia raka stercza u krewnych pierwszego stopnia (ojca lub brata) mężczyzn cierpiących na ten nowotwór.
Rozwój raka stercza jest wolny. Okres ukształtowania się guza o objętości 1 ml wynosi około 10 lat, a czas podwojenia liczby komórek raka sięga ok. 4 lat.
Początkowo nowotwór jest ograniczony do stercza jednak w toku dalszego rozwoju nacieka tkanki otaczające gruczoł krokowy i przerzutuje do węzłów chłonnych i do narządów odległych, głównie kości.
PSA jest substancją produkowaną wyłącznie przez komórki nabłonkowe prostaty i dlatego uznaje się go za znacznik swoisty dla gruczołu krokowego, ale nie dla raka tego narządu. Do wzrostu stężenia PSA w surowicy może dojść nie tylko w następstwie nowotworu, ale także w wyniku stanu zapalnego stercza, jego łagodnego rozrostu oraz urazu mechanicznego. Nie ma ściśle określonych norm stężenia PSA w surowicy. Dlatego zawsze uzyskany wynik należy odnieść do badania urologicznego.
Raka prostaty rozpoznaje się tylko i wyłącznie na podstawie badania pod mikroskopem wycinków pobranych z gruczołu krokowego. Wskazania do biopsji stanowią:
→ podwyższone stężenie PSA
→ nieprawidłowości wykryte w sterczu badaniem palcem przez odbytnicę
→ zmiany w gruczole krokowym ujawnione przez USG przezodbytnicze.
Biopsja stercza pozwala nie tylko na wykrycie raka, ale również na określenie jego złośliwości i rozległości. Po rozpoznaniu nowotworu określa się jego stopień zaawansowania, tzn. czy jest ograniczony do narządu , czy nacieka tkanki sąsiadujące oraz czy występują przerzuty.
Chory na raka ograniczonego do gruczołu krokowego, których czas przeżycia naturalnego nie jest krótszy niż 10 lat, można poddać leczeniu radykalnemu, całkowicie eliminującemu nowotwór. Metodami leczenia radykalnego są:
→ leczenie chirurgiczne, polegające na całkowitym wycięciu prostaty wraz z pęcherzykami nasiennymi i węzłami chłonnymi miednicy (prostatektomia radykalna)
→ radykalne napromienianie stercza z pól zewnętrznych
→ radioterapia polegająca na wprowadzaniu (czasowym lub na stałe) radioizotopu do gruczołu krokowego (brachyterapia).
Raka naciekającego poza prostatę oraz raka z przerzutami nie można wyleczyć radykalnie. W przypadku zaawansowanej postaci choroby, wykorzystując zależność hormonalną tego nowotworu, stosuje się terapię hormonalną mającą na celu zmniejszenie oddziaływania androgenów czyli hormonów męskich na stercz.
Warunkiem całkowitego wyleczenia raka gruczołu krokowego jest wczesne rozpoznanie nowotworu. Dlatego mężczyźni powyżej 50 roku życia, także ci, którzy nie odczuwają dolegliwości ze strony układu moczowego, powinni corocznie poddawać się badaniu urologicznemu oraz oznaczać stężenie PSA w surowicy krwi.
Lek. med. Grzegorz Sulimka
specjalista w dziedzinie chirurgii i urologii
