Większość nowotworów złośliwych w naszym organizmie umiejscowiona jest głęboko w narządach wewnętrznych, rozwija się skrycie i daje objawy dopiero wtedy gdy osiągnie stosunkowo duże rozmiary lub nawet da przerzuty odległe. Z reguły możliwość trwałego wyleczenia nowotworu jest tym mniejsza, im później zostanie on rozpoznany i im później podejmie się specjalistyczne leczenie. Dla rozpoznania nowotworów leżących w głębi naszego ciała konieczne są urządzenia dające obraz naszych tkanek jak: ultrasonografy, tomografy komputerowe czy tomografy rezonansu magnetycznego. Endoskopy z kolei pozwalają nam zajrzeć bezpośrednio w głąb naszego ciała przez otwory naturalne np. wziernikowanie przełyku, żołądka i dwunastnicy przy pomocy gastroskopu, oskrzeli bronchoskopem, czy jelita grubego kolonoskopem.
Jest jednak duża grupa nowotworów złośliwych leżących powierzchownie, które można łatwo zobaczyć lub wyczuć palcami. Gdy tylko myślimy o takiej możliwości, to ujawnienie każdej nieprawidłowości może nam uratować życie. Do takich nowotworów należą: czerniak i raki skóry, rak wargi dolnej czy języka, raki piersi oraz raki jąder. Kliniczne rozpoznanie raka jądra należy do najprostszych gdyż każdy lity guz jądra (tj. nie zawierający płynu) ma charakter złośliwy. Dlatego dla rozpoczęcia leczenia nie jest wymagana biopsja. Uwidocznienie GUZA JĄDRA stanowi wskazanie do jego usunięcia w całości bez zbędnych dodatkowych badań wstępnych. Złośliwe nowotwory jądra są dość rzadkie, stanowią około 1% wszystkich zachorowań. W ciągu ostatniej dekady obserwuje się jednak powolny wzrost zachorowań. Najczęściej chorują ludzie młodzi. Nowotwory te cechują się trzema szczytami zachorowań: w wieku dziecięcym, w młodości (20-40 lat) oraz w 6 dekadzie życia. Należy pamiętać, że raki jąder są najczęściej występującymi nowotworami złośliwymi u mężczyzn w wieku 20-35 lat, kiedy nie myśli się na ogół o zagrożeniach onkologicznych.
Najczęstszym objawem nowotworu jest powiększenie części lub całego jądra, jednostronne, w postaci twardego niebolesnego guza. Zajęte jądro jest wyraźnie cięższe od drugiego. Nowotwór częściej rozwija się jądrze niezstąpionym ale nie ma związku z urazem czy przebytym zapaleniem. W każdym przypadku konieczne jest badanie USG.
Dla podjęcia skutecznego leczenia konieczne jest precyzyjne rozpoznanie nowotworu drogą badania mikroskopowego usuniętego jądra. Należy przy tym pamiętać, że większość guzów jąder zbudowana jest z różnych typów nowotworów, z których każdy cechuje się innym rokowaniem i reakcją na stosowane leczenie. Większość produkuje także tzw. markery (AFP, HCG, LDH), których poziom oznacza się w surowicy krwi.
Dla planowania leczenia i szacowania rokowania, czyli możliwości wyleczenia guzy te, dzielimy na: nasieniaki i nienasieniaki. Nowotwory te mają najczęściej charakter mieszany, przy czym o rokowaniu decyduje komponenta nienasieniakowa. Minimum wykonywanych badań oprócz oznaczenia markerów to RTG klatki piersiowej i TK jamy brzusznej – przerzuty najczęściej umiejscawiają się w węzłach chłonnych aorty brzusznej. Mogą też zajmować płuca, śródpiersie i kości.
Leczenie miejscowe polega na całkowitym usunięciu jądra z dostępu pachwinowego. W leczeniu uzupełniającym szeroko stosuje się chemioterapię. Radioterapia stosowana jest u chorych na czyste nasieniaki z przerzutami do węzłów chłonnych zaotrzewnowych. Przed rozpoczęciem leczenia uzupełniającego u ludzi młodych zaleca się oddanie nasienia do banku spermy, co umożliwi w przyszłości uzyskanie zdrowego potomstwa.
Postęp w dziedzinie leczenia raków jądra jest olbrzymi. Obecnie większość chorych, nawet z przerzutami odległymi ma szanse na wyleczenie i posiadanie potomstwa. Młodym mężczyznom zaleca się samobadanie jąder podobnie jak kobietom samobadanie piersi.
Pamiętajmy przy tym, że niebolesny guz lub powiększanie się jądra może być objawem nowotworu, którego możemy jednak skutecznie leczyć.
Prof. dr hab. n. med. Leszek Kołodziejski
Konsultant Wojewódzki w dziedzinie Chirurgii Onkologicznej
Grafika: Szpital Wojewódzki im. św. Łukasza SP ZOZ w Tarnowie
