Skóra, o powierzchni około 2 m2 pokrywa nasze ciała skutecznie chroniąc położone pod nią tkanki i organy od uszkodzenia. Chroni nas przed urazami mechanicznymi, zimnem i gorącem. Jest także źródłem bogatych wrażeń estetycznych wpływających na kontakty międzyludzkie, zarówno pozytywne jak i negatywne. Oglądając skórę możemy wnioskować o stanie zdrowia i wieku człowieka.
Przez całe życie jesteśmy narażeni na działanie na skórę czynników zewnętrznych, przy czym za najważniejsze uznaje się promieniowanie słoneczne zwłaszcza w paśmie ultrafioletowym (UV). Wieloletnia ekspozycja na promieniowanie UV powoduje starzenie się skóry. Jest także przyczyną rozwoju nowotworów złośliwych do których należą raki skóry oraz czerniaki.
Według wszystkich światowych statystyk najczęstszym nowotworem złośliwym u człowieka jest rak płuca. Gdybyśmy jednak policzyli wszystkie ogniska nowotworów złośliwych, to okazałoby się, że to raki skóry stanowią aż 75 % wszystkich rozpoznanych nowotworów złośliwych. Wynika to z faktu, że w ciągu życia jednego człowieka na skórze może rozwinąć się kilka, a nawet kilkadziesiąt pierwotnych ognisk raka skóry nie będących przerzutami (wieloogniskowość).
Raki skóry powszechnie obserwowane są zwłaszcza u osób starszych – gdyż zachorowalność rośnie z wiekiem. W części statystyk raki skóry są pomijane. Nie oznacza to jednak, że rak skóry jest chorobą banalną, którą można lekceważyć.
Najczęstszym (80%) rakiem skóry jest rak podstawnokomórkowy (BCC), najmniej złośliwy, gdyż nie daje przerzutów odległych. Rzadszy jest rak kolczystokomórkowy czyli płaskonabłonkowy (SCC) – bardziej niebezpieczny niż BCC. Oba te raki wywodzą się z nabłonka wielowarstwowego płaskiego, którym pokryta jest nasza skóra. Na szczęście bardziej złośliwe raki skóry wywodzące się z przypadków skóry: z gruczołów łojowych, apokrynowych czy gruczołów potowych są rzadkie. Za najbardziej złośliwy uważany jest rak neuroendokrynny, wywodzący się z tzw. komórek Merkla.
Za najważniejszy czynnik ryzyka BCC i SCC uważa się ekspozycję na promieniowanie UV i promieniowanie jonizujące (Rtg), a także ekspozycję na substancje chemiczne (produkty spalania i rafinacji ropy naftowej) oraz przewlekłe drażnienie (niegojące się owrzodzenia). Ryzyko rozwoju raka skóry zwiększa się przy leczeniu immunosupresyjnym po przeszczepach oraz w AIDS i zakażeniem HPV.
Najwięcej raków BCC i SCC umiejscowionych jest na skórze głowy i szyi – czyli w miejscach najczęściej odsłoniętych; pozostałe na tułowiu i kończynach. Raki z przydatków skórnych znajdowane są w okolicach pach, pachwin, krocza i oczu.
Kliniczne postacie raków skóry to wolno rosnące guzki, nacieki lub nie gojące się owrzodzenia skóry. W przypadku podejrzenia raka pewne rozpoznanie uzyskuje się drogą wycięcia w wąskich granicach podejrzanego ogniska, czyli drogą biopsji wycinającej. Najczęściej jest to zarówno postępowanie diagnostyczne jak i leczenie.
Im wcześniej jest postawiona diagnoza, tym większa jest szansa na wyleczenie.
Obowiązuje podstawowa zasada unikania długiej obserwacji i nieskutecznego leczenia zachowawczego. Wszystkie wątpliwości powinno rozstrzygać badanie mikroskopowe wyciętego guza.
W leczeniu stosuje się metody chirurgiczne oraz radioterapię. U większości chorych rokowanie jest pomyślne. Jednak należy pamiętać o tendencji do wieloogniskowego rozwoju raka i starannie obserwować całą skórę.
Postępowanie profilaktyczne polega na unikaniu nadmiernej ekspozycji słonecznej zwłaszcza w godzinach południowych a także opalania się w solariach.
Każda podejrzana zmiana na skórze powinna być oceniona przez specjalistę dermatologa lub chirurga.
Prof. dr hab. n. med. Leszek Kołodziejski
Konsultant Wojewódzki w dziedzinie Chirurgii Onkologicznej
Grafika: Szpital Wojewódzki im. św. Łukasza SP ZOZ w Tarnowie
