Rak jelita grubego jest jednym z najczęstszych nowotworów złośliwych na świecie. Szczególnie częsty jest w krajach wysokorozwiniętych. Rak jelita grubego obejmuje raka okrężnicy i raka odbytnicy, czyli końcowy kilkunastocentymetrowy odcinek jelita grubego. W Polsce notuje się ponad 18000 nowych zachorowań rocznie. Częściej chorują mężczyźni, jest to rak występujący najczęściej powyżej sześćdziesiątego roku życia. Główne czynniki wpływające na powstanie raka jelita grubego to skład naszej diety. Duża zawartość tłuszczów zwierzęcych, czerwonego mięsa, niska zawartość witamin, warzyw i owoców oraz wapnia sprzyjają powstaniu tego nowotworu. Otyłość, mała aktywność fizyczna, przewlekłe stany zapalne jelit, przebyte wycięcie pęcherzyka żółciowego, a także obciążenia genetyczne także wpływają na rozwój raka jelita grubego.
Objawy raka jelita grubego zależą od jego położenia. Najbardziej charakterystycznym objawem dla raków prawej połowy okrężnicy jest niedokrwistość spowodowane ukrytym krwawieniem z guza. Inne objawy to bóle brzucha, zaburzeniu rytmu wypróżnień, chudnięcie, wyczuwalny guz, brak łaknienia, niedrożność przewodu pokarmowego.
Główną metodą diagnostyczną służącą rozpoznaniu raka jelita grubego jest kolonoskopia. Istotne jest to, że rak jelita grubego rozwija się powoli, często na podłożu polipów. W Polsce prowadzone są badania przesiewowe kolonoskopowe u bezobjawowych ludzi powyżej 40. roku życia. Wczesne wykrycie raka w badaniu przesiewowym lub usunięcie polipa, który jeszcze nie jest zmianą złośliwą istotnie zmniejsza ryzyko zgonu czy zachorowania.
Gdy rozpoznamy nowotwór, to powinniśmy ustalić jego stopień zaawansowania. Do tego służy tomografia komputerowa jamy brzusznej i miednicy. W przypadku raka odbytnicy powinno się wykonać także rezonans magnetyczny miednicy lub endoskopowe badanie USG. Dodatkowo oznaczamy poziom markera CEA w surowicy krwi.
Podstawową metoda leczenia raka jelita grubego jest leczenie chirurgiczne, które może być przeprowadzone metodą otwartą lub laparoskopową. Odcinkowa resekcja jelita grubego wraz z guzem i regionalnymi węzłami chłonnymi to standard operacji radykalnych. Leczenie uzupełniające chorych ze zmienionymi przerzutowymi węzłami chłonnymi polega na podawaniu chemioterapii.
Rak odbytnicy jest leczony w innym schemacie. Zazwyczaj przed zabiegiem operacyjnym stosuje się radioterapię lub radiochemioterapię. W bardzo wczesnych nowotworach u wybranych chorych można wycinać sam guz najczęściej endoskopowo. Metody operacyjne i endoskopowe są także stosowane w przypadku pacjentów z nieresekcyjnymi guzami. Część chorych musi mieć założoną przetokę jelitową w powłokach brzusznych (stomię) niekiedy nawet w przypadku zabiegów radykalnych. Jeżeli są obecne przerzuty odległe to stosujemy chemioterapię w celu przedłużenia życia i poprawy jego komfortu. U wybranych chorych z pojedynczymi przerzutami można planować wycinanie tych przerzutów.
Rokowanie w raku jelita zależy od stopnia zaawansowania. Pięcioletnie przeżycia w Polsce to około 50%. Jeżeli guz rozpoznany był wcześnie to rokuje dobrze. Nowotwór przerzutowy niestety rokuje źle.
W tym nowotworze istotne jest wykonywanie regularnych badań kontrolnych, ponieważ wczesne wykrycie nawrotu u części chorych daje szanse na radykalne leczenie.
dr med. Wojciech Łobaziewicz
specjalista chirurgii ogólnej i onkologicznej
Grafika: Szpital Wojewódzki im. św. Łukasza SP ZOZ w Tarnowie
