Źródło: pexels-kindel-media-7667731
Znajomość przemiany substancji obcego pochodzenia (ksenobiotyków) w naszym organizmie jest istotnym zagadnieniem w farmakologii, terapii, jak również toksykologii. Obecnie znanych jest ponad 200 000 związków chemicznych wytwarzanych w otaczającym nas środowisku. Większość z nich po dostaniu się do organizmu człowieka ulega przemianom, które zasadniczo dzieli się na dwie fazy. Dla nas w tym krótkim opracowaniu najistotniejsza będzie pierwsza z nich.
Suplementy diety, zgodnie z obowiązującym prawem (Ustawa z 25 sierpnia 2006r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia Dz.U.06.171.1225), uważane są za żywność. Zaliczane do środków spożywczych mają na celu wspomagać organizm w prawidłowym funkcjonowaniu poprzez dostarczanie niezbędnych witamin, składników mineralnych, kwasów tłuszczowych i innych składników. W sprzedaży pojawiają się również produkty, najczęściej pochodzenia roślinnego, których skład i przeznaczenie mogą zastępować leki. Preparaty roślinne, dostępne bez recepty, najczęściej stosowane są bez jakichkolwiek ograniczeń. Co więcej, osoby je zażywające wierzą w ich skuteczność oraz w bezpieczeństwo stosowania. Jednocześnie pomijane czy też lekceważone są niezwykle istotne elementy, takie jak efekty uboczne związane z przyjmowaniem preparatu, oddziaływanie pomiędzy preparatami roślinnymi a lekami, czy też innymi suplementami diety. Niestety, rezultaty takiego podejścia mogą okazać się bardzo szkodliwe – preparaty roślinne nie są obojętne dla naszego organizmu. Powyższy problem dotyczy również silnie promowanych, zwłaszcza na kanałach internetowych, olejków CBD (kannabidiol od angielskiej nazwy cannabidiol – CBD – chemiczny związek organiczny zawarty w konopiach). W tym wypadku, ich stosowanie często rozpoczynają osoby, którym terapie lekowe nie przynoszą oczekiwanych efektów, zaś produkty uzyskane z konopi wydają się być przysłowiową ‘ostatnią deską ratunku’.
Metabolizm leków (biotransformacja) jest to proces zachodzący w organizmie człowieka polegający na przekształcaniu związków lipofilnych (słabo rozpuszczalnych) w związki hydrofilne (łatwo rozpuszczalne w wodzie). Te pierwsze charakteryzują się utrudnioną eliminacją z organizmu i mają tendencje do kumulowania się w tkance tłuszczowej organizmu. Natomiast związki hydrofilne są w łatwy sposób usuwane z organizmu. W organizmie człowieka największą i najistotniejszą grupę enzymów stanowi nadrodzina cytochromu P-450 (CYP). Enzymy te uczestniczą we wspomnianej wcześniej pierwszej fazie metabolizmu leków, odpowiadają one za ich aktywację, jak również za detoksykację organizmu. W genomie człowieka stwierdzono kod dla około 60 enzymów cytochromu P-450, który jest uważany za najbardziej wszechstronny ze wszystkich znanych nam biokatalizatorów (regulujących przebieg zachodzących procesów biochemicznych). Wykazano, że prawie 90% leków jest metabolizowanych przez enzymy z grupy tego cytochromu. Tak więc białka cytochromu P-450 to najważniejsze enzymy biorące udział w metabolizmie większości stosowanych leków.
Najnowsze dane literaturowe wskazują/opisują, że kannabinoidy (kannabidiol zawarty w CBD, THC oraz kannabinol CBN, zawarty w leczniczej marihuanie) oddziałują na podjednostki cytochromu P-450 (CYP3A; CYP2C19). Liczne doniesienia wskazują na problem jakim jest interakcja pomiędzy lekami a olejkami CBD. Badania wykazały, że przyczyną występowania interakcji pomiędzy zażywanymi lekami a olejkami CBD (lub innymi produktami pochodzenia roślinnego) jest ich wpływ na izoenzymy cytochromu P-450. Izoenzymy cytochromu P-450 ulegają ekspresji (powstanie białka z informacji zapisanych w DNA) głównie w wątrobie. Ich hamowanie (np. przez olejki CBD) prowadzi do wzrostu stężenia leku we krwi – które wzmaga działanie leku i jego toksyczność. Natomiast wzrost poziomu izoenzymów powoduje zmniejszenie stężenia leku we krwi, co zmniejsza efektywność leczenia. Może również dochodzić do tzw. działania synergicznego, czyli sumowania się (wzmocnienia) reakcji pomiędzy przyjętym lekiem a preparatem roślinnym. Interakcja produktów otrzymywanych z konopi dotyczy bardzo dużej grupy leków. Wśród nich są leki: przeciwdepresyjne, nasenne, przeciwpsychotyczne, antybiotyki makrolidowe (klarytromycyna, erytromycyna), leki nasercowe, inhibitory pompy protonowej, przeciwpadaczkowe, niesteroidowe przeciwzapalne, stosowane w cukrzycy, modulatory immunologiczne, stosowane w zakażeniu HIV, przeciwhistaminowe, steroidy i kortykosteidy, statyny, prokinetyki. Decydując się na stosowanie produktów konopi należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem (najlepiej prowadzącym).
Dla naszego organizmu nie są obojętne również preparaty zawierające w swoim składzie: dziurawiec zwyczajny (Hypericum perforatum L.), czosnek (Allium savitum L.), jeżówkę purpurową (Echinacea purpurea (L.) Moench.), miłorząb dwuklapkowy (Ginko biloba L.), zieloną herbatę (Camelia sinensis (L.) Kuntze.), żeń-szeń (Panax ginseng C.A. Meyer), kozłek lekarski (Valeriana officinalis L.). Przed zastosowaniem powyższej suplementacji diety/terapii, warto skonsultować się z lekarzem lub farmaceutą w celu sprawdzenia, czy stosując je nie będziemy mieli do czynienia z interakcją pomiędzy przyjmowanymi lekami a danym preparatem.
Dr Leszek Satora
(Biolog-toksykolog)
Krakowski Ośrodek Diagnozy i Psychoterapii
Artykuł opracowany w ramach kampanii społecznej pn. „Nie daj się wciągnąć. Ta inwestycja się nie opłaca” realizowanej przez Eksperta Wojewódzkiego Eksperta Wojewódzkiego ds. Informacji o Narkotykach i Narkomanii Województwa Małopolskiego oraz Wojewódzki Ośrodek Terapii Uzależnień i Współuzależnienia w Krakowie w ramach Małopolskiego Programu Profilaktyki i Przeciwdziałania Uzależnieniom, w tym uzależnieniom behawioralnym na lata 2022-2026
