Powszechnie wiadomo, że używanie narkotyków nie jest bezpieczne, ale gdy po nie sięgamy, robimy to w nadziei, że nam nic złego się nie przydarzy. Chcemy przeżyć coś wyjątkowego, poczuć się lepiej, mieć więcej energii, być bardziej towarzyskimi, rozmownymi, dobrze się bawić. Jednak romanse z narkotykami, szczególnie na dłuższą metę, rzadko kiedy kończą się udaną zabawą. Spróbujmy prześledzić ryzyko związane z używaniem narkotyków.
Trudno przewidzieć jak zareagujemy na narkotyk. Ludzie różnią się między sobą: niektórzy stosują dietę i mimo wszystko nie są w stanie zrzucić nawet kilograma, podczas, gdy inni jedzą bez ograniczeń i nie tyją. Nasze organizmy reagują odmiennie również na narkotyki, bo te oddziałują na najbardziej niepowtarzalny i jedyny w swoim rodzaju narząd – nasz mózg. Różne substancje odmiennie wpływają na ludzi i powodują różne doznania psychiczne. Ecstasy działa zupełnie inaczej niż alkohol, a działanie stymulantów w niczym nie przypomina efektów heroiny. To, że marihuana nikogo nie zabiła, wcale nie oznacza że nie zrobią tego syntetyczne kannabinoidy. Halucynogeny mogą zabrać nas w tak przykrą podróż, że będziemy tęsknić za powrotem do normalności.
2 + 2 = 11. Nie stosuj tej zasady na egzaminie z matematyki! Dotyczy ona tylko narkotyków. Kombinacje różnych substancji powodują synergizm, który oznacza o wiele silniejsze działanie takiej mieszanki niż każdego z narkotyków z osobna. Jedna substancja wzmacnia działanie drugiej. Użycie dwóch substancji działających hamująco na układ nerwowy (np. alkoholu i środków uspokających) może doprowadzić do zapaści oddechowej.
Narkotyki osłabiają kontrolę. Odurzając się tracimy nad sobą kontrolę, a to może rodzić poważne konsekwencje. Jeżeli ktoś nie potrafi prosto chodzić, to trudno aby mógł bezpiecznie prowadzić samochód. Jeżeli ktoś jest będą c pod wpływem narkotyków doświadcza zaburzeń postrzegania rzeczywistości, to raczej nie jest zdolny do samoobrony. W szczególności kobiety są narażone na różnego rodzaju zagrożenia związane z utratą kontroli.
Tutaj mała uwaga – niektóre substancje (m.in. rohypnol, GHB) mogą być wykorzystywane jako środki ułatwiające dokonanie napaści na osobę. Spowodują, że osoba pod ich wpływem będzie oszołomiona, a nawet straci przytomność; będzie bezbronna i narażona na wykorzystanie seksualne. Substancje te szczególnie silnie działają w połączeniu z alkoholem. Ofiara nie będzie pamiętać, co dokładnie się stało i jak do tego doszło.
Narkotyki są przyczyną wypadków. I to nie tylko drogowych, ale tych – przede wszystkim. Nawet substancje, które wydają się być mniej groźne (marihuana) mają silny wpływ na zdolność prowadzenia pojazdów. Narkotyki, w zależności od rodzaju – wydłużają czas reakcji, osłabiają ocenę sytuacji, zakłócają pracę zmysłów, przetwarzanie informacji, zmniejszają podzielność uwagi, itd. Trzeba pamiętać o tym, że niezależnie od tego, czy jesteśmy pod wpływem narkotyków podczas jazdy czy nie – przyjmowanie tego typu substancji przez dłuższy czas może długotrwale pogarszać naszą sprawność psychofizyczną.
Narkotyki prowadzą do utraty zdrowia. Mają negatywny wpływ na nasz organizm. Ich stosowanie prowadzi do osłabienia układu odpornościowego oraz do uszkodzeń narządów wewnętrznych. Badania dowodzą, że użytkownicy narkotyków chorują częściej niż ich rówieśnicy; szacuje się, że osoby sięgające po heroinę są nawet 10-krotnie bardziej narażone na ryzyko zgonu. Stymulanty oddziałują negatywnie na układ krążeniowo-naczyniowy i niosą ryzyko zawału oraz udaru. Z tego powodu narkotyki były w przeszłości nazywane truciznami. Osoby nadużywające narkotyków doświadczają problemów zdrowotnych także dlatego, że przestają dbać o siebie, zaniechują aktywności fizycznych, niewłaściwie się odżywiają i nie dbają o odpowiedni odpoczynek. Również niektóre sposoby przyjmowania narkotyków powodują specyficzne zagrożenia zdrowotne. Iniekcje dożylne niosą ryzyko zakażeń wirusami przenoszonymi przez krew.
Narkotyki powodują uzależnienie. Po pewnym czasie używania narkotyków przestajemy bez nich odczuwać przyjemność – to co dawało nam radość, już nas nie cieszy. Bez narkotyków coraz trudniej jest nam funkcjonować. Ich zażycie staje się jedynym sposobem poradzenia sobie z obniżonym nastrojem, ze stresem, z presją społeczną. Nie rozwiązują problemów, ale maskują je na chwilę. W miarę upływu czasu stajemy się coraz bardziej zależni od takiego właśnie mechanizmu radzenia sobie z problemami: aby stawić czoła sytuacji społecznej, pójść do pracy, przetrwać dzień czy nawet z kimś porozmawiać – sięgamy po narkotyki.
Niektóre narkotyki uzależniają fizycznie. Opioidy czy benzodiazepiny tak silnie zakłócają naturalne procesy chemiczne naszego organizmu, że prowadzą do jego czasowego upośledzenia. Po pewnym czasie używania heroiny, jej odstawienie staje się nadzwyczaj trudne. Bóle mięśni i stawów, wymioty i biegunka, nerwowość i bezsenność, przygnębienie i depresja powodują, że motywacja do rzucenia narkotyku najczęściej zmienia się w kolejny powrót do nałogu.
Narkotyki oznaczają problemy z prawem. Aresztowanie za posiadanie może stać się kolejnym elementem naszej przygody z narkotykami. W zależności od ilości posiadanych narkotyków możemy zostać oskarżeni o przestępstwo zagrożone karą do 3 lat pozbawienia wolności. Nawet jeśli unikniemy więzienia, to prawomocny wyrok może poważnie zaszkodzić naszej karierze zawodowej. Warto też wiedzieć, że przestępstwa „narkotykowe” to tylko część zagrożeń. Według statystyk osoby uzależnione znacznie częściej dokonują tzw. przestępstw pospolitych (kradzieże, włamania, oszustwa) popełnianych po to, by zdobyć środki na zakup narkotyków.
Narkotyki oznaczają spore wydatki (nawet jeśli sięgamy po nie od czasu do czasu). Gdy się uzależnimy i musimy brać je codziennie (a nawet kilka razy w ciągu doby), to koszty „utrzymania” nałogu są zdumiewające. Bez wątpienia ucierpią na tym inne obszary naszego życia. Taka sytuacja może zmusić niektórych do okradania rodziny i przyjaciół lub do działań przestępczych – wszystko po to, by podtrzymać nałóg.
Biorąc narkotyki narażamy się na zatrucie i przedawkowanie. W przypadku nielegalnych substancji bardzo trudno określić ich jakość i stężenie. Często nie wiemy również jaka jest tolerancja naszego organizmu na daną substancję. Na ogół ofiarami przedawkowań są osoby, które sięgają po narkotyki okazjonalnie lub takie, które mają za sobą przerwę w zażywaniu – wtedy tolerancja bardzo spada. Sięgając po nielegalny narkotyk nie mamy pojęcia o zanieczyszczeniach, jakie zawiera. Niektóre z nich mogą być bardziej toksyczne niż sam narkotyk.
Narkotyki zmieniają nas na wiele sposobów, sprawiają, że mamy problemy z wyrażaniem emocji i utrzymaniem poprawnych relacji z bliskimi. Omówiliśmy tylko kilka powodów, aby trzymać się z dala od narkotyków, ale moglibyśmy wymienić ich znacznie więcej. Nawet jeśli uda się nam uniknąć poważnych komplikacji zdrowotnych czy problemów natury społecznej, to życie pod wpływem narkotyków spowoduje, że będziemy marnować nasz potencjał i możliwości.
Grzegorz Wodowski,
kierownik Poradni Terapii i Leczenia Uzależnień MONAR w Krakowie
Artykuł opracowany w ramach kampanii społecznej pn. „Nie daj się wciągnąć. Ta inwestycja się nie opłaca” realizowanej przez Eksperta Wojewódzkiego Eksperta Wojewódzkiego ds. Informacji o Narkotykach i Narkomanii Województwa Małopolskiego oraz Wojewódzki Ośrodek Terapii Uzależnień i Współuzależnienia w Krakowie w ramach Małopolskiego Programu Profilaktyki i Przeciwdziałania Uzależnieniom, w tym uzależnieniom behawioralnym na lata 2022-2026
